Bağımlılıklardan Özgürleşmek

Bir davranış beynin ödül sistemi(hipotapamus) tarafından ödül olarak görülürlen o davranış paterninden vazgeçebilmemiz çok zordur. Ondandır ki zararlı bir davranıştan vazgeçmek için belirli bir direnç koymak çoğu zaman işe yaramaz. Bağımlılıklardan özgürleşmek için önce beynin (bilinçli ve bilinçdışı alan bir arada) bu davranış paterninin yahut bu alışkanlığın sonucunun bir ödül olmadığına “ikna olması” gerekir. Bu ikna gerçekleştiğinde o davranış sönmeye başlar. Örneğin kişi için Zararlı olan bir şey (ister madde ister davranış ister bir kişi olsun) kişinin beyninde stresi azaltıcı bir faktör olarak hipotalamus tarafından kısa süreli ödül olarak algılanabilir. Bu algı devam ettiği müddetçe kişi ne kadar alışkanlığı bırakmak için direnç gösterirse göstersin beynine karşı başarısız olacak ve bu kez de kişinin başarısızlık inancı pekişecektir. Oysa; süreç için bir miktar pekişme gerekse de çözüm oldukça basittir. Kilit parola şudur: “Beyni ikna et!” Burada kastettiğim Beyni davranışın ya da alışkanlığın kötü olduğuna yönelik ikna etmek değildir; zira bunu beyin zaten biliyor. Tütün, alkol vb bağımlılık yapıcı maddelerden tutun kumar, oyun vb gibi davranışsal bağımlılıklara kadar kullanıcıların hepsi davranışın yahut maddenin zararlı olduğun bilir ancak buna rağmen vazgeçemez. Buradaki “ikna”dan kasıt; davranışın sonucundaki rahatlamanın pseudo(sahte) bir rahatlama olduğunu beynin fark etmesidir. Yani beynin Buradaki kısa süreli haz üzerinde yaşadığı kazanç algısının yanılsama olduğunu fark etmesidir. Beyin; organizma için kazançtan ziyade kayıplar olduğunu bir kere fark ettiğinde artık sistem kendiliğinden güçlenir ve organizma davranışın gerçek ve zarar veren sonuçlarına odaklanmaya ve bu zarar veren sonuçtan kaçmak için tüm sistemin güçlerini bir araya geçirmeye başlar. Sistem basitttir; organizma doğası gereği zarardan kaçıp hazza yönelecektir. Bu alışkanlıklar anlık ve uzun süreli sonuçları ile birlikte bu noktadan sonra beyin tarafından zararlı görüldükten sonra, beyin onlar olmadan nasıl daha yararlı ve haz dolu bir hayat yaşayacağını fark etmeye başlar.Buradaki asıl mesele beynin kendi oluşturduğu manipülasyonu yıkmasıdır. Halk dilinde “istemek gerek, beyinde bitirmek gerek” denen şey bilimsel olarak budur. zihinsel manipülasyon hakikate çevrildiğinde yanılsama biter, yanılsama bitince bağımlılık biter. Mesele beyni uyandırmaktır. Bu ister Bilişsel Davranışçı Stratejiler gibi bilinçli alanda olsun ister hipnoz gibi bilinçdışı alanda olsun fark etmez. Beyin ikna olduktan sonrası ise yeni davranışın pekişmesi için bir miktar süreç ve yepyeni, arınmış, özgür bir hayat! 

Anlam ve Sevgi ile, 

Uzm. Psk. Ebru Özer